فهرست صحافان و جلد سازان ایران و اسلام

از آغاز تا قرن هشتم هجری

* ابومنصور محمّد بن احمد بن محمّد بن ابراهیمورّاق معروف به «ابن خبّاز»، از محدّثین اصفهان در قرن چهارم هجری است. از دارکی، ابن جارود، فضل بن خصیب و محدّثین هم طبقه او روایت کرده است. حافظ ابونُعیم از او روایت می کند. وی در سال ۳۶۰ ق وفات نمود. ( ذکر اخبار اصفهان ج۲ ص ۲۹۹ )

* ابوبکر محمّد بن عبداللّه بن حارث صحاف از محدثان قرن ششم هجری است و ابواحمد عبدالملک بن محمّد بن عبدالملک بن حسین بن عبدویه بن سعید واعظ عطار مستملی از او حدیث نقل می کند . ( التّحبیر، ج ۱ ص ۴۸۹ )

* ابومطیع محمّد بن عبدالواحد مصری صحاف ؛ از محدثان قرن ششم هجری

* ابوعلی صحّاف، از محدّثین اصفهان است، و احمد بن محمّد بن اشته مدینی از او روایت نموده است. ( ذکر اخبار اصفهان، ج۱ ص ۱۰۳ )

* ابوبکر احمد بن محمّد بن حسنویه صحاف ، از محدّثین اصفهان در قرن سوم هجری است. او از علیّ بن عبداللّه بن مبشر واسطی و دیگران روایت می کند. وفات او قبل از سال 270ق روی داده است.

* ابوالمطهّر مجلّدی، از ادباء و دانشمندان اصفهان است، در صرف و نحو و لغت و انشاء مهارت داشته، و مافرّوخی او را در ردیف متقدّمین ذکر نموده است . ( محاسن اصفهان ص ۳۲ )

قرن نهم و دهم هجری

قوام الدین مجلد تبریزی از صحافان و تذهیب کاران و نقاشان قرن نهم هجری . وى در تذهیب و تشعیر و طراحى و ترسیم نقوش و ارائه چرمهاى سوخته و معرق و طراحى قالبهاى مخصوص و سایر آرایش و پیرایش جلدسازى و فن نگارگرى شهرت داشت و از استادان طراز اول دوران خود بود. صنعت معرق و مشبك و منبت‏كارى بر روى جلدها و سایر تزیینات جلدسازى از اختراعات ارزنده این استاد است. وى از استادان طراز اول جلدسازى به شمار مى‏رود. وقتى آوازه‏ى شهرتش به دربار بایسنقر میرزا در هرات رسید، بایسنقر میرزا وى را به هرات دعوت كرد و او در كتابخانه بایسقنرى به جمع استادان و هنرمندان پیوست و صنعت جلدسازى را در آن دیار رونق داد. جلد ماهرانه و استادانه «شاهنامه بایسنقرى» اثر این هنرمند تبریزى است كه با همراهى جمعى دیگر از هنرمندان نقاش تزیین یافته است. ( گلستان هنر ص سی و هشت ، اثر آفرینان ج ص )

مولانا قرشی سمرقندی متخلص به " خطائی " از شاعران و صحافان قرن نهم هجری است. در سمرقند می بوده و در بازار دکان صحافی داشته و جمیع ظرفا در دکان او جمع می گشته اند و او چاز این جمعیت پریشان می گشته زیرا که مانع او می شده اند. قبر او در سمرقند است. ( تذکره مجالس النفائس ص ۲۲۰ )

* محمد بن عبدالله بن عمر صحاف ؛ از صحافان قرن نهم هجری . مالک کتاب " اختیارات مظفری " تالیف : قطب الدین شیرازی ( فهرست توصیفی نسخه های خطی فارسی انستیتو شرق شناسی سن پترزبورگ . ج.۱۱ ص )

* طالعی یزدی ( ز ۹۶۷ ق ) . شاعر و خوشنویس و صحاف قرن دهم هجری ساکن هند . ( احوال و آثار خوشنویسان ج ۲ ص ۳۳۳ ، کاروان هند ج ۱ ص ۷۸۹ ) کاتب " مجمع البیان " ( فهرست الفبایی رضوی ص ۴۹۶ )

* مولانا فکری استرآبادی ، از شاعران قرن دهم هجری است . اغلب اوقات به صحافی مشغول بود . ( تذکره تحفه سامی ، تصحیح همایونفرخ ص ۳۱۴ )

* مولانا فتوحی اصفهانی ، از شاعران قرن دهم هجری بود. به نوشته سام میرزا صفوی : " در صحافی اندک وقوفی دارد .‌اما بسیار لاابالی و هرزه گرد است . (تذکره تحفه سامی ، همایونفرخ ص ۲۵۶ )

* مولانا عشرتی قلندر ، از شاعران قرن دهم هجری . " مولد معلوم نشد. در صحافی اندک موقوفی دارد. و در علم ادوار او را خبرهاست. " ( تذکره تحفه سامی ، همایونفرخ ص ۲۷۸ )

* مولانا رمضان نباتی استرآبادی ؛ از شاعران قرن دهم هجری . در استرآبادی به صحافی مشغول بود . ( تذکره تحفه سامی، همایونفرخ ص۳۳۲ )

* مولانا ذاتی لاری ؛ از شاعران قرن دهم هجری است. در تبریز ساکن و به صحافی مشغول بود . ( تذکره تحفه سامی، همایونفرخ ص۳۱۵ )

قرن یازدهم و دوازدهم هجری

*ملّا صحیفی جوهری شیرازی ( م. ۱۰۲۲ ق. ) ، شاعر ادیب و خوشنویس و صحاف قرن یازدهم هجری. در فنون صحافی و مرمت کتاب استاد بود و خطوط ثلث و نستعلیق را خوش می نوشت. او در شیراز به دنیا آمد و در اصفهان ساکن بود و همانجا درگذشت . ( اعلام اصفهان ج ۴ صص ۵۰۹ و ۵۱۰ )

* سلطان صحاف مازندرانی ؛ از صحافان قرن یازدهم هجری است . فرزندش اسماعیل بن سلطان صحاف مازندرانی کتاب " تاریخ طبرستان و رویان " مرعشی را در سال ۱۰۳۴ ه. ق. کتابت کرده است. ( نشریه نسخه های خطی ج ۸ ص ۳۵ )

* اسماعیل عارف کرمانی ، اهل کرمان بود و در آنجا به صحافی اشتغال داشت. صوفی مشرب بود و در نقاشی و کاسه‌گری مهارت داشتو شعر نیز می سرود ( تذکره نصرآبادی ص )

* محمد زمان صحاف از صحافان و کاتبان قرن یازدهم هجری است . وی نسخه ای از " الزیارات " را در سال ۱۰۶۹ ق. کتابت کرده است. ( فهرست مرعشی ج ۲۴ ص ۳۲ )

* محمد صحاف اصفهانی از صحافان قرن یازدهم هجری است. فرزندش محمّد تقی متخلص به " مسیر " از شاعر معاصر میرزا محمّد طاهر نصرآبادی بوده است. ( تذکره نصرآبادی، ج ۱ ص ۱۸۸ .)

* درویش علی صحاف اصفهانی . اواسط قرن دهم هجری . ( فهرست نسخه های خطی مركز احیاء میراث اسلامی . ج.۱۴ ص )

* صدرالدین صحاف ، از صحافان و کاتبان قرن دهم هجری . کاتب " تهذیب الاحکام " ( فهرست مرعشی ج ۵ ص ۱۱۸ - ۱۲۰ )

* شمسای صحاف . پسرش : محمد طاهر بن شمسا صحاف نسخه ای از " الکشکول " را در سال ۱۰۵۶ ه. ق. کتابت کرده است. ( نشریه نسخه های خطی ج ۲ ص ۱۷۶ )

* محب علی صحاف سمنانی ( ز ۱۰۳۷ ق. ) ؛ از صحافان قرن یازدهم هجری است. فرزندش محمد مومن بن محب علی صحاف سمنانی کتاب " صحیفه سجادیه و ملحقات آن را در سالهای ۱۰۲۳ و ۱۰۲۵ ق. کتابت کرده است . ( فهرست مرعشی ج ۲۵ صص ۲۲۲- ۲۲۴ ) ؛ کتابت " المجتبی من الدعاء المجتبی " تالیف سید علی بن موسی ( سید بن طاووس ) حلی در ۱۰۳۷ ق. ( فهرست آستان قدس ج ۱۵ ص ۵۱۵ )

* محمد تقی مذهبّ.از جلدسازان و تذهیب‏ کاران قرن سیزدهم هـ.ق.است. در آثار العجم از وی نام برده شده و از آثار او قرآنی است مربوط به قرن یازده و سال ۱۰۷۹ هـ.ق.به خط عبد الله بن محمد محسن یزدی نوشته شده که د ر دوره قاجار وی آن را تذهیب و تجلید کرده است. (

* ملا ضیاء الدین صحاف ، از صحافان قرن یازدهم هجری است. وی نسخه ای از " دیوان کمال الدین اسماعیل اصفهانی را صحافی کرده و رقم آن " عمل ملا ضیاء الدین صحاف " و نوع جلد روغنی است . این نسخه به شماره A12072 در کتابخانه دانشگاه شیکاگو وجود دارد. ( نشریه نسخه های خطی ج ۱۰ ص ۹ )

* نورای صحاف ، از صحافان زبردست اصفهان در قرن یازدهم هجری است و فرزندش ملک محمد متخلص به " رابط " صحافی را از او آموخته است . ( تذکره نصرآبادی، تصحیح وحید دستگردی ص ۴۲۳ )

* ملک محمد اصفهانی متخلص به " رابط " فرزند نورای صحاف ، شاعر و هنرمند نیمه دوم قرن یازدهم هجری است. صحافی را از پدر آموخت. در اصفهان به صحافی مشغول بود و شعر نیز می سرود. ( تذکره نصرآبادی ، تصحیح وحید دستگردی ص ۴۲۳ )

* عبدالرحیم صحاف معرفت جهان خان ( ز ۱۱۹۸ ه. ق. ) مالک کتاب " شرح مختصر القدوری " ( فهرست نسخه های خطی كتابخانه مجلس شورای اسلامی . ج.۳۸ ص )

قرن سیزدهم هجری

* .ملا حسین صحاف باشی از صحافان کتابخانه آستان قدس رضوی در قرن سیزدهم هجری است . بدستور ركن الدوله والی خراسان و دستیاری ملاحسین صحاف باشی آستان قدس نسخه ای از " قران کریم به خط ابراهیم سلطان فرزند شاهرخ تیموری در سال ۹۲۷ ه. ق. کتابت شده بود ، وصالی و صحافی شده است. ( راهنمای گنجینه قرآن آستان قدس ص )

* سید حسن صحاف اصفهانی . اواخر قرن سیزدهم هجری . ( فهرست كتابخانه آیة الله گلپایگانی . ج.۲ ص )

* محمد صادق روشن اردستانی ( م ۱۳۰۵ ق. ) . شاعر و ادیب عارف. از نوادگان ملا محمد صادق اردستانی حکیم و عارف عصر صفوی است. از اساتید صحافی بوده و دارالخلافه خاصه در تهران به صحافی مشغول بود ( اعلام اصفهان ج ۳ ص ۴۶۵و ۴۶۶ )

* محمد صحاف از صحافان اوایل قرن سیزدهم هجری است. از آثار وی صحافی کتاب " شرح الکافیه " است و مهر او در این نسخه « عمل ظریف محمد صحاف ۱۲۱۷ » مشهود است . ( فهرست نسخه ‌های خطی كتابخانه آستان مقدس حضرت معصومه (ع) . ج.۱ ص )

*محمد صحاف ابن حاجی حسن ( ز ۱۲۴۳ ق. ) ؛ از صحافان قرن سیزدهم هجری است. و در ۱۲۴۳ کتابت نسخه ای از قرآن کریم را کامل کرده است. ( فهرست كتب خطی كتابخانه عمومی فرهنگ و هنر مشهد ص )

* میرزا نعمت صحاف از صحافان قرن سیزدهم هجری است . وی کتاب " نزهه الارواح " تالیف : امیر حسین بن امیر عالم استرآبادی ( تاریخ کتابت ۱۲۳۵ ه. ق. ) صحافی کرده است .‌ بامهر كنده صحاف«عمل میرزا نعمت صحاف». ( فهرست نسخه های خطی فارسی پاكستان . ج.۳ ص )

* عباسعلی اصفهانی ، صحاف . اواسط قرن سیزدهم هجری. ( فهرست عكسی دائرة المعارف بزرگ اسلامی . ج.۱ ص )

* محمد حسن صحاف ( ز ۱۲۷۸ ق. ) ساکن تهران. بانی چاپ سنگی " زبده التصانیف " ( فهرست آستانه حضرت معصومه ص )

* لایق صحاف ؛ از صحافان ماوراء النهر در قرن سیزدهم هجری. از آثار او صحافی " الحقائق و الدقائق " تالیف : ابوالفضل احمد رومی ، جلد ماوراء النهری، با نام صحاف كه روی جلد نقش شده «عمل ... لایق صحاف» ( فهرست نسخه های خطی فارسی دانشگاه پنجاب لاهور (مجموعه های آزاد، پیرزاده، شیرانی، كیفی و عمومی) . ج.۱ ص )

* ملا میر صحاف ، از صحافان هندی علاقمند ادبیات فارسی در اوایل قرن سیزدهم هجری . روی جلد كوبیده:«عمل ملا میر صحاف ۱۲۰۷» ( فهرست نسخه های خطی فارسی پاكستان . ج.۳ ص )

* غالب علی صحاف ؛ از صحافان ساکن هند در قرن سیزدهم هجری . از آثار او : صحافی کتاب " ترجمه مهابهارات " با یادداشتی در این کتاب : " «این كتاب فیض انتساب مهابهارت دستخطی صاحب دادا صاحب معظم و مكرم دیوان برج لعل صاحب دیوان مندسور مضاف صوبه مالوا قوم كهتری كپور دیوالی، ساكن قدیم شهر كهنه دهلی مقیم حال شاهجهان آباد عرف جهان آباد دهلی، كوچه خانزمان خان میواتی، عقب نوگهره جواهریان، علاقه گذر دریبه است. و جدول این كتاب از عمل غالب علی صحاف كه در فن جدول كشی و ساخت شگرف و لاجوردی بی نظیر بود [ه] است و جناب ممدوح به شوق تمام نسخه هذا را تحریر فرموده اند و به طور سرمشق خط شكسته كه اصلاحش از مولوی محمد حیات علی صاحب مرحوم می گرفتند، زیب تسطیر نموده اند. چهارصد و هیجده ورق این كتاب هستند سوای اوراق دیباچه، نه ورق دیباچه هستند. " ( فهرست نسخه های خطی فارسی دانشگاه پنجاب لاهور (مجموعه های آزاد، پیرزاده، شیرانی، كیفی و عمومی) . ج.۱ ص )

* محمد ناصر از صحافان قرن سیزدهم هجری است. وی در سال ۱۲۵۵ ه. ق. دیوان حافظ را صحافی کرده است. ( فهرست نسخه های خطی فارسی آثار منظوم انستیتوی شرق شناسی ابوریحان ص )

*خواجه میر معصوم صحاف فرزند خواجه میر عبدالرحیم از صحافان قرن سیزدهم هجری است . از آثار او صحافی کتاب " تنسوقنامه ایلخانی " تالیف : خواجه نصیرالدین طوسی است . و رقم صحاف در روی جلد "عمل صحاف خواجه میر معصوم بن خواجه میرعبدالرحیم " است. ( فهرست نسخه های خطی فارسی پاكستان . ج.۲ ص ۴۲ )

* ملا محمد امین صحاف ؛ از صحافان قرن سیزدهم هجری است. از آثار او صحافی کتاب " انوار غیاثی در اسرار الهی " تالیف : عبدالمحمود کافی ناصر هروی است. در سرترنج اسم صحاف به این ترتیب آمده است: «عمل ملا محمد امین صحاف» دارای ركابه و تمام صفحه های كتاب مجدول به شنگرف است.( فهرست نسخه های خطی كتابخانه ملی عشق آباد تركمنستان ص )

* محمّد صادق بن آقا محمّد باقر صحاف ، از هنرمندان قرن سیزدهم هجری است. از اساتید برجسته صحافی اصفهان بوده و در این شهر به فعالیّت مشغول بوده است. وی در سال ۱۲۶۷ ق نسخه ای از جلد دهم «بحارالانوار» را صحافی نموده است و جلد زیبا و هنرمندانه آن را پدید آورده و «صادق بن محمّد باقر» رقم زده است. ( اعلام اصفهان ج ۳ ص ۴۳۳ )

* محمد یحیی صحاف . از صحافان قرن سیزدهم هجری است. از آثار او صحافی " یوسف و زلیخا " ی عبدالرحمن جامی است. تاریخ کتابت آن ۱۲۸۴ ق. و رقم او بر روی جلد " عمل محمد یحیی صحاف " و نوع و تزیینات جلد: كاغذی با مقوای قرمز، ضربی دارای ترنج و سرترنج ،مجدول عطف مشمعی قهوه ای لبه تیماج یشمی است . ( فهرست نسخه های خطی كتابخانه ملی عشق آباد تركمنستان ص )

* آقا(استاد آقا).وی از نقاشان دوره قاجار است که در تزیین جلد روغنی مهارت داشته است. از آثار او می‏ توان به‏ تزیین جلد چهارم کتاب الف لیله که هم ‏اکنون در کتابخانه‏ ی کاخ موزه‏ ی گلستان است،اشاره کرد.این جلد از کارهای استاد غلامعلی است که مجلس بزمی را روی‏ آن تزیین کرده و رقم سازنده نیز چنین است«به دستیاری‏ استاد کل فی الکل جان‏نثار درگاه جهان‏ پناه استاد آقا سمت اتمام پذیرفت. (

* آقا طالب. جلدساز و صحاف دوره‏ ی قاجار در زمان‏ پادشاهی فتحعلی شاه. از آثار او یک جلد قرآنی است) خط زین العابددین عبد النبی قزوینی محدث در سال 1222 کتابت و در سال 1223 هـ.ق.جلدسازی شده است. (

* ابو القاسم. نقاش و جلدساز که صاحب کارگاه(کارخانه) بوده و از آثار وی‏ تابلوی بزرگ رنگ‏ روغنی است با رقم «در کارخانه آقا ابو القاسم سنه 1272» (

* ابو القاسم موسوی حسینی. وی از صحافان قرن سیزدهم و دوران‏ فتحعلی شاه قاجار است که جلد صحیفه سجادیه ‏ای که به خط فخر الدین‏ احمد بن سلطان محمد تبریزی در سال 1087 هـ.ق. می‏ باشد، به فرمان میرزا محمد حسن مستوفی الممالک در سال 1252 ساخته است. (آتابای،ص 326 فهرست کتاب‏های دینی)، اثر دیگر وی، جلد قرآن شماره 38 کتابخانه ملک‏ است که تاریخ 1238 هـ.ق. را دارد. (

* احمد وی از نقاشان، قلمدان‏سازان و جلدسازان دوره فتحعلی شاه قاجار است.از آثار وی می‏ توان به موارد زیر اشاره کرد:

- قلمدان جنگی که تصویر جنگ چالدران بر آن نقش بسته با رقم " احمد ۱۲۱۱ "

- جلد روغنی کتاب نفیسی از کتاب‏های کتابخانه‏ ی کاخ‏ موزه گلستان که‏ تصویر مجلس شعر است با رقم " رقم داشت احمد ۱۲۳۱ "

- جلد استادانه مرقعی که در حراج پاریس به فروش رفته و تصویر آن در کاتالوگ ملی آن حراج چاپ شده با تاریخ " بتاریخ هشتم شهر شوال المکرم‏ ۱۲۳۷ ق. " (

* احمد نقاشباشی. وی از نقاشان و جلدسازان قرن سیزدهم دوره قاجار است.از آثار او جلد قرآنی است به خط تبریزی در سال 145 هـ.ق.که وی‏ در سال 1237 هـ.ق.ساخته است. احمد نقاش کاشانی.وی برادر میرزا علی اکبر نقاش بوده و قلمدان و جلد قرآن می‏ ساخته است.در جنگ جهانی اول به طرح نقش فرش روی آورده و قالی‏ هایی که با نقشه میرزا احمد بافته،بسیار نفیس است. (

* حیدر علی نقاش. جلدساز و نقاش قرن سیزدهم.از آثار او به نقل از بدری‏ آتابای جلد مرقعی است به خط حسن بن میرزاد محمدو حسینی در 1283 هـ.ق. و با نقاشی محمد باقر در 1192 هـ.ق.و محمد صادق.در این جلد پیکره شیخ‏ بهایی و میرفندرسکی نقش شده است. (

* درویش صحاف‏ باشی میرزا ابراهیم خان. وی از صحافان و مجلدان عهد قاجاری ملقب به صحاف باشی است. (

* عبد الرشید. وی از جلدسازان و رنگ و روغنی‏کاران سده‏ی سیزدهم هـ. ق.است.از آثار وی جلد لایه چینی گل و مرغی یک نسخه تذکرة الاولیاست یا رقم«عبد الرشید 1252». (

* علی.از صحافان و وراقان قرن سیزدهم که کارش جلد قرآنی است به خط ام سلمه دختر فتحعلی شاه قاجار که رقم علی و تاریخ 1241 دارد. (

* علی اشرف. از جلدسازان دوره فتحعلی شاه قاجار است که در جلد روغنی‏ استاد بوده و از جمله کارهای وی قرآنی است به اندازه نیم ورقی. (

* علیرضا بن سید محمد اسماعیل حسینی قاینی. نقاش، جلدساز و قلمدان‏ساز اوایل قرن سیزدهم ه .ق.است.برادر میرزا محمد علی خطاط می‏ باشد.از آثار این دو برادر می‏ توان به یک‏ نسخه قرآن اشاره کرد که خط و تذهیب آن‏ را انجام داده‏ اند که در کتابخانه کاخ‏ موزه‏ گلستان نگهداری می‏ شود.در دو طرف این‏ جلد تصویر عیسی(ع)و استحمام حضرت‏ مریم است و رقم دارد«رقم کمترین اقل‏ السادات علیرضا محمد اسماعیل الحسینی‏ قاینی».

همچنین جلدی با کار او با تاریخ ۱۲۷۲ ق. در مثنوی معنوی به خط برادرش سید محمد علی قاینی( تاریخ کتابت ۱۲۶۶ ق. ) دیده می‏ شود (

* غلامعلی. از جلدسازان، قلمدان‏سازان و نقاشان به‏ شمار می‏رفته است.از آثار او جلد روغنی کتاب چهارم الف‏ لیله است که بر روی آن مجلس بزمی نقاشی شده و در کتابخانه کاخ‏ موزه گلستان نگهداری می ‏شودو و رقم دارد «بدستیاری استاد کل فی الکل جان‏پناه استاد آقا سمت‏ اتمام پذیرفت العبد غلامعلی ۱۲۷۵ هـ.ق».

* فضل الله صحاف باشی ؛ . نقاش، تذهیب‏ کار و جلدساز. در عهد مظفر الدین شاه‏ می‏ زیسته و لقب صحاف‏ باشی را نیز از وی دریافت کرده است.(

* قوام الدین(میرزا آقا). از جلدسازان عهد ناصر الدین شاه قاجار است.از کارهای او جلد گل مرغی است با رقم«عمل قوام الدین میرزا آقا به جهت‏ خواجه‏ باشی»این اثر به روایت استاد کریم‏ زاده رسیده است. (

* محمد اسماعیل نقاش‏باشی.وی از نقاشان و صحفان اواخر قرن سیزدهم‏ است و جلد مثنوی نوشته شده توسط محمد حسن شریف و همچنین قرآنی که‏ به تاریخ 1279 به وسیله محمد رحیم اصفهانی نوشته شده از آثار اوست. (

* محمد جعفر لاهیجانی. صحاف و جلدساز دوره محمد شاه قاجار است. از آثار او می‏توان به جلد مفتاح الخزاین واشاره کرد که برای محمد شاه قاجار در 1254 در اصفهان و به خط عبد الله بن حاجی آقاجانی شکسته‏ نویسی شده.(

* موسی لاهیجانی. نقاش رنگ و روغن و جلدساز بوده است.در عهد فتحعلی شاه می‏ زیسته و از آثار او جلد تیموری است. روغنی گل و مرغی یک نسخه قرآن‏ است با رقم " ابو القاسم موسوی لاهیجانی فی سنة ۱۲۲۳ "

* محمد عاشور. از صحافان و جلدسازان قرن سیزدهم هـ.ق.است.از آثار او جلد نسخه شماره ۷۸۶۰ کتابخانه مرکزی دانشگاه است با رقم«عمل‏ محمد عاشور صحاف ۱۲۷۸ "

* محمد. از صحافان دوره ناصری است که در سال‏ ۱۲۷۵ هـ.ق.به اروپا اعزام و با شیوه‏ های جدید صحافی آشنا شده است.

* محمد حسینی. وی از صحافان و جلدسازان دوره قاجار است و از آثار او می‏ توان به جلد نسخه شماره ۷۷۳۲ کتابخانه مرکزی دانشگاه اشاره کرد.

قرن چهاردهم هجری

* مشهدی قاسم صحاف ( ز ۱۳۱۱ ق. ) بانی چاپ سنگی کتاب " احکام تجارت و مکاسب " تالیف: محمد نقی بن محمد امین شیرازی * آقا محمد جعفر صحاف اصفهانی . زنده تا سال ۱۳۰۴ ه. ق. ( فهرست نسخه های خطی كتابخانه آیة الله نجفی مرعشی . ج.۴۷ )

* آقا محمّد تقی صحاف اصفهانی ( م. ۱۳۳۷ ق. ) فرزند ملّا محمّد ابراهیم مقدّس، از هنرمندان ذوالفنون و مجهول القدر اصفهان است. او از نوادر روزگار و از نوابع این دیار بود که نظیر این هنرمند را، زمانه کمتر به خود دیده است. به قول مرحوم استاد همائی:

«حقّاً صد مرد در یک تن و مجمع الصّنایع هنر صحافی و نقاشی و طراحی و تذهیب و خوشنویسی و سوخت سازی و معرق سازی چرمینه و ساختن فانوس های فنری قدیم و تهیه انواع رنگ و روغن های نقاشی و امثال آن بود.» ( اعلام اصفهان ج ۲ ص ۲۰۸ )

* زين العابدين كليني صحاف شيرازي . وی کتاب " شرف العلوم " تالیف : محمود حسيني بخاري قادري شطاري را در نيمه شب عرفه ماه ذي حجه 1367 ه. ق. کتابت کرده که در کتابخانه نوربخش ، خانقاه نعمت الهی در تهران وجود دارد. ( فهرست نوربخش ج ۱ صص ۱۳۱ - ۱۳۳ )

* محمّدجعفر صحّاف متخلص به «رجائی» بن محمّدرضا، شاعر و ادیب هنرمند، در سال ۱۲۹۲ ق در اصفهان متولّد شد و در این شهر به تحصیل پرداخت. در صحافی ابتدا نزد آقا محمّد تقی صحاف به شاگردی پرداخت امّا چون استاد در یاد دادن فنون کار بخل می ورزید، نزد آقا محمّدحسین صحّاف رفت و در هنر صحّافی و تجلید، از اساتید زبردست اصفهان شد. طبع شعر نیز داشت و طبعش به شوخی و هزل مایل بود و از اعضای اوّلیه انجمن ادبی شیدا در اصفهان به شمار می رفت. وی سرانجام در ۸ صفر ۱۳۶۵ ق وفات یافت. اعلام اصفهان ج ۲ ص ۳۰۰ )

* محمّد حسین صحّاف اصفهانی، هنرمند ماهر اوایل قرن چهاردهم هجری، وی صحافی را نزد آقا محمّد صادق و آقا ابراهیم پسران محمّد باقر صحّاف اصفهانی فرا گرفت. او در فنون صحّافی و تجلید و سوخت سازی و متن و حاشیه و دوپوست کردن کاغذ و مُرَقّع سازی مهارت به سزایی داشت. محمّد جعفر رجائی از شاگردان اوست. ( تاریخ اصفهان (هنر و هنرمندان ، ص۳۶۸ )

* ابراهیم صحاف ( ز ۱۳۲۷ ق ) ساکن تهران ، بانی چاپ سنگی کتاب " سرور العارفین" . ( فهرست آستانه حضرت معصومه ص )

* حاج سید عبدالرسول صحاف . اوایل قرن چهاردهم ه. ق. ( فهرست نسخه های خطی كتابخانه الغدیر یزد ص )

* اقا میرزا محمدرضای صحاف . زنده تا سال ۱۳۲۶ ه. ق. ساکن تهران . ( فهرست نسخه های خطی كتابخانه مرکزی دانشگاه تهران . ج.۲۰ ص )

* ملا احمد صحاف . از صحافان اواخر دوره قاجار است. از آثار او صحافی کتاب " فوائد الضیائیه " ( تاریخ کتابت ۱۲۹۸ ق . ) است. روی جلد " عمل ملا احمد صحاف " حک شده است . ( فهرست نسخه های خطی مركز دائرة المعارف بزرگ اسلامی . ج.۳ ص )

* نصوح صحاف ؛ مالک کتاب " مختصر المعانی " ( فهرست نسخه های خطی كتابخانه آیة الله نجفی مرعشی . ج.۴۳ ص )

* میر ویس صحاف. کتاب " منقبت حضرت یازدهم پیر دستگیر " را صحافی کرده است . ( فهرست نسخه های خطی كتابخانه رونقی ــ شهر سبز ازبكستان ص )

* ملا حسین صحاف باشی ( فهرست نسخه های خطی فارسی كتابخانه تخصصی وزارت امور خارجه ص )

* محمد جعفر صحاف بن محمد باقر ؛ مالک کتاب " المصادر " ( فهرست نسخه های خطی كتابخانه آیة الله نجفی مرعشی . ج.۱۲ ص )

صحافان معاصر

* محمد اسلام‌پناه مشهور به ملا محمد حسین صحاف کرمانی ، تقریبا از آخرین نفرات در ایران است که صحافی را به صورت سنتی انجام می‌دهد؛ یعنی به جای استفاده از چرم‌هایی کارخانه‌ای با چرم‌های دستی کار می‌کند.

او ۲ لیسانس دارد و مهندس آب است، اما به دلیل علاقه‌مندی و شغلش (پس از بازنشستگی) یعنی صحافی، لقب ملا را به سنت پیشینیان و صحافان برای خود برگزیده است. در دوره‌ای در سیستان و بلوچستان و خراسان صحافان را با عنوان «ملا» نام می‌بردند، چرا که می‌گفتند آن‌ها تمام کتاب‌ها را می‌خواندند.

او هم‌دوره چهره‌های ماندگاری نظیر همایون صنعتی، ایرج افشار، استاد باستانی پاریزی و … بوده که خاطرات شیرین او از هم‌جواری با آن‌ها در بخش‌هایی از مستند آورده شده است. ملا صحاف کرمانی فرد فرهیخته‌ای است؛ کتاب و مقاله‌های متعددی دارد که یکی از شاخص‌ترین کتاب‌های او «کتبیه‌ها و سنگ‌نبشته‌های کرمان» نام دارد. او در این کتاب تمام کتبیه‌ها و سنگ نوشته‌های کرمان را از دوران جوانی عکس برداشته و به توصیه زنده‌یاد ایرج افشار تدوین و تشریح در قالب کتابی کرده است. سید جواد میرهاشم مستند ساز فیلم مستندی از زندگی او به نام " و اما ، نام برده " را در ۱۲۰ دقیقه ساخته و در سال ۱۴۰۱ ش آن را به پایان برده است. ( سایت اینترنتی هنرمند نیوز ۲ اسفند ۱۴۰۱ )

* سید مهدی حاج سید جوادی ؛ پژوهشگر ، نویسند،هنرمند و پیشکسوت در رشته صحافی سنتی و کاغذسازی است. وی در قزوین مشغول صحافی سنتی و کاغذسازی می‌باشد. همچنین دارای سابقه تدریس رشته مزبور در حوزه هنری و شرکت در نمایشگاه‌های متعدد و دارنده لوح تقدیر از آستان قدس رضوی و سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری است.