صحافان و جلد سازان قرن یازدهم و دوازدهم هجری

* خواجه توره صحاف . از صحافان عصر صفویه و احتمالا قرن یازدهم هجری است. جلد و صحافی کتاب " مفاتیح الاعجاز " تالیف : محمد بن یحیی لاهیجی از آثار اوست که به شماره ۹۲۹۲ در کتابخانه ملی ایران وجود دارد. مشخصات جلد این کتاب : مقوایی، روکش کاغذروغنی مشکی ، ترنج با نقش گل و بوته و دو سر ترنج که درون آن عبارت « عمل خواجه توره صحاف » ضرب شده ، جدول حاشیه ، بنقوش تسمه ای ، آستر کاغذ آبی . ( سایت اینترنتی کتابخانه ملی ایران )

* میر خواجه صحاف ؛ از صحافان ماوراء النهر است. از آثار او جلد و صحافی کتاب " الدره الفرید فی التجوید " تالیف : حافظ کلان قاری بخاری است که به شماره pac-۴۹۱/ در کتابخانه انستیتیو ككلیدرزه تفلیس وجود دارد . نوع و تزیینات جلد: طرف اول جلد تیماج ساغری یشمی،‌ دارای ترنج،‌ سرترنج، لچك و كتیبه هایی در حاشیه جلد و ضربی، طرف دوم: كاغذی با مقوا، به رنگ حنائی دارای ترنج و سرترنج و مجدول، ضربی، در سرترنج نوشته شده است:«عمل میر خواجه صحاف» عطف: تیماج قرمز و درون طرف اول جلد دارای ترنج، سرترنج و لچك طلائی است و در سرترنج نوشته شده است:«ملا حكیم ابن ملا محمدرحیم» ( فهرست تفصیلی نسخ خطی فارسی انستیتو ككلیدزه تفلیس. ج.۲ ص )

* ملا کیمیا نظر صحاف از صحافان ساکن هند است . از آثار وی " فرهنگ جهانگیری " تالیف : جمال الدین انجو می باشد . این نسخه به شماره C ۳۰۷ (b ۴۷۳) در کتابخانه فرهنگستان علوم روسیه در سن پترزبورگ وجود دارد . نوع و تزیینات جلد: صحافی مقوائی ضخیم با پوشش كاغذ سبز رنگ، با عطف چرمی قرمز از پوست بز، بر روی جلد تزیینات ترنج و نام صحاف «عمل ملا كیمیا نظر صحاف» به تصویر كشیده شده است. برخی صفحات این نسخه بازسازی گردیده است. ( فهرست توصیفی نسخه های خطی فارسی انستیتو شرق شناسی سن پترزبورگ. ج.۴ ص )

* ملا رضا صحاف از صحافان زبردست عصر شاه عباس اول است. از آثار او جلد و صحافی مرقع علاء تبریزی است. این مرقع را علاء الدین تبریزی در ۱۰۰۱ ق. جمع آوری کرده و جلد نفیس آن را ملا رضا صحاف کرده است. این جلد از مقوای روكش با كاغذ روغنی زیتونی رنگ وسط ترنج و دو سر ترنج با حاشیه كتیبه بازوبندی ضربی گل برجسته تهیه شده و اندرون جلد: كاغذ كبود مجدول كمندكشی با سفیداب وسط ترنج و دو سرترنج و در حاشیه نیم ترنج های ضربی گل برجسته كه ناتمام است و در میان یك ترنج ( عمل ملا رضا صحاف ) رقم زده شده است . ( فهرست مرقعات كتابخانه سلطنتی. ج.۲ ص ۲۷ )

*ملّا صحیفی جوهری شیرازی ( م. ۱۰۲۲ ق. ) ، شاعر ادیب و خوشنویس و صحاف قرن یازدهم هجری. در فنون صحافی و مرمت کتاب استاد بود و خطوط ثلث و نستعلیق را خوش می نوشت. او در شیراز به دنیا آمد و در اصفهان ساکن بود و همانجا درگذشت . ( اعلام اصفهان ج ۴ صص ۵۰۹ و ۵۱۰ )

* سلطان صحاف مازندرانی ؛ از صحافان قرن یازدهم هجری است . فرزندش اسماعیل بن سلطان صحاف مازندرانی کتاب " تاریخ طبرستان و رویان " مرعشی را در سال ۱۰۳۴ ه. ق. کتابت کرده است. ( نشریه نسخه های خطی ج ۸ ص ۳۵ )

* اسماعیل عارف کرمانی ، اهل کرمان بود و در آنجا به صحافی اشتغال داشت. صوفی مشرب بود و در نقاشی و کاسه‌گری مهارت داشتو شعر نیز می سرود ( تذکره نصرآبادی ص )

* محمد زمان صحاف از صحافان و کاتبان قرن یازدهم هجری است . وی نسخه ای از " الزیارات " را در سال ۱۰۶۹ ق. کتابت کرده است. ( فهرست مرعشی ج ۲۴ ص ۳۲ )

* محمد صحاف اصفهانی از صحافان قرن یازدهم هجری است. فرزندش محمّد تقی متخلص به " مسیر " از شاعر معاصر میرزا محمّد طاهر نصرآبادی بوده است. ( تذکره نصرآبادی، ج ۱ ص ۱۸۸ .)

* درویش علی صحاف اصفهانی . اواسط قرن دهم هجری . ( فهرست نسخه های خطی مركز احیاء میراث اسلامی . ج.۱۴ ص )

* صدرالدین صحاف ، از صحافان و کاتبان قرن دهم هجری . کاتب " تهذیب الاحکام " ( فهرست مرعشی ج ۵ ص ۱۱۸ - ۱۲۰ )

* شمسای صحاف . پسرش : محمد طاهر بن شمسا صحاف نسخه ای از " الکشکول " را در سال ۱۰۵۶ ه. ق. کتابت کرده است. ( نشریه نسخه های خطی ج ۲ ص ۱۷۶ )

* محب علی صحاف سمنانی ( ز ۱۰۳۷ ق. ) ؛ از صحافان قرن یازدهم هجری است. فرزندش محمد مومن بن محب علی صحاف سمنانی کتاب " صحیفه سجادیه و ملحقات آن را در سالهای ۱۰۲۳ و ۱۰۲۵ ق. کتابت کرده است . ( فهرست مرعشی ج ۲۵ صص ۲۲۲- ۲۲۴ ) ؛ کتابت " المجتبی من الدعاء المجتبی " تالیف سید علی بن موسی ( سید بن طاووس ) حلی در ۱۰۳۷ ق. ( فهرست آستان قدس ج ۱۵ ص ۵۱۵ )

* محمد تقی مذهبّ.از جلدسازان و تذهیب‏ کاران قرن سیزدهم هـ.ق.است. در آثار العجم از وی نام برده شده و از آثار او قرآنی است مربوط به قرن یازده و سال ۱۰۷۹ هـ.ق.به خط عبد الله بن محمد محسن یزدی نوشته شده که د ر دوره قاجار وی آن را تذهیب و تجلید کرده است. (

* ملا ضیاء الدین صحاف ، از صحافان قرن یازدهم هجری است. وی نسخه ای از " دیوان کمال الدین اسماعیل اصفهانی را صحافی کرده و رقم آن " عمل ملا ضیاء الدین صحاف " و نوع جلد روغنی است . این نسخه به شماره A12072 در کتابخانه دانشگاه شیکاگو وجود دارد. ( نشریه نسخه های خطی ج ۱۰ ص ۹ )

* نورای صحاف ، از صحافان زبردست اصفهان در قرن یازدهم هجری است و فرزندش ملک محمد متخلص به " رابط " صحافی را از او آموخته است . ( تذکره نصرآبادی، تصحیح وحید دستگردی ص ۴۲۳ )

* ملک محمد اصفهانی متخلص به " رابط " فرزند نورای صحاف ، شاعر و هنرمند نیمه دوم قرن یازدهم هجری است. صحافی را از پدر آموخت. در اصفهان به صحافی مشغول بود و شعر نیز می سرود. ( تذکره نصرآبادی ، تصحیح وحید دستگردی ص ۴۲۳ )

* محمد یوسف صحاف از صحافان قرن دوازدهم هجری است. از آثار او ساختن جلد و صحافی کتاب " منتخب اللغات شاه جهانی " تالیف عبدالرشید حسینی رشیدی تتوی است که به شماره ۹۲۶۷ در کتابخانه ملی ایران وجود دارد. نوع و تز ئینات جلد: روغنی ، مقوایی ، منقوش ، ترنج و سر ترنج با نقش گل و بوته الوان ، جدول حاشیه ، آستر کاغذی . (جلد نسخه عمل محمد یوسف صحاف می باشد.) ( سایت اینترنتی کتابخانه ملی ایران ) وی همچنین تجلید و صحافی کتاب " چهل حدیث " عبدالرحمن جامی را انجام داده است . این کتاب به شماره ۱۵۲۹۹/۷ در کتابخانه مجلس شورای اسلامی وجود دارد. نوع و تزیینات جلد: روغنی، ترنج با سر، ضربی و عطف تیماج مشكی، در سر ترنج «عمل محمد یوسف صحاف» درج شده است. ( فهرست مجلس ج ۴۲ ص )

* علی اکبر صحاف ؛ از صحافان عصر زندیه است. در اصفهان می زیست. میرزا محد علی صبوح اصفهانی به خواهش او کتاب تحفه حکیم مومن تالیف محمد مومن طبیب تنکابن را در سال ۱۱۷۶ ق. کتابت کرده و در وصف او شعری نیز سروده است. این نسخه به شماره ۱۵۹۸۷ در کتابخانه مجلس شورای اسلامی وجود دارد. ( فهرست مجلس ج ۴۴ ص )

* محمد ابراهیم صحاف از صحافان قرن دوازدهم هجری است. از آثار او جلد و صحافی " الکواکب الدریه " تالیف : محمد بن بوسیری است که به شماره ۱۷۱۹۳ در کتابخانه مجلس شورای اسلامی وجود دارد. نوع و تزیینات جلد: تیماج مشكی، ترنج با سر و زمینه ترنج «عمل محمد ابراهیم صحاف ۱۱۹۲» نقش شده است. ( فهرست مجلس ج ۴۷ بخش ۲ ص )

* عبدالرحیم صحاف معرفت جهان خان ( ز ۱۱۹۸ ه. ق. ) مالک کتاب " شرح مختصر القدوری " ( فهرست نسخه های خطی كتابخانه مجلس شورای اسلامی . ج.۳۸ ص )

* ملا عبدالرحیم صحاف ( ز ۱۱۰۶ ق. ) از آثار او جلد و صحافی " مثنوی معنوی " نسخه شماره pac-۴۱۷/۱ کتابخانه انستیتیو ككلیدرزه تفلیس . نوع و تزیینات جلد: تیماج قرمز، دارای ترنج طلائی و سرترنج زیتونی و مجدول،‌ضربی، در سرترنج نوشته شده است: «عمل ملا عبدالرحیم صحاف» ( فهرست تفصیلی نسخ خطی فارسی انستیتو ككلیدزه تفلیس. ج.۲ ص )